Yaşadığın binanın depreme dayanıklılığı, depremden zarar görüp görmeyeceğini belirleyen en önemli faktörler arasında yer alıyor. Dayanıklı binalar, yüksek şiddetli depremlerde bile ayakta kalmayı başarıyor ve böylece can ve mal kayıplarının önüne geçiyor. “Evim depreme dayanıklı mı?” diye soran kişilerin ise deprem dayanıklılık testlerini yaptırması öneriliyor. Binaların depreme dayanıklı olup olmadığının anlaşılması için uzman bir ekibin evin kolonlarını, zeminini ve duvarlarını detaylı bir şekilde incelemesi gerekiyor. Depreme dayanıklılık testleri, bağımsız araştırma şirketleri ya da belediye ekipleri tarafından gerçekleştiriliyor. Uzman ekibin yaptığı araştırma sonuçlarına göre rapor hazırlanıyor ve belediyeye sunuluyor. Eğer bina depreme dayanıklı çıkarsa herhangi bir işlem yapılmıyor. Binanın riskli bulunması durumunda ise belediye ve apartman sakinlerinin koordineli çalışmasıyla binanın tahliye, yıkım ve yeniden inşa süreçleri başlatılıyor.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından lisans verilen kuruluşlar, belediyeler ve özel kurumlar tarafından riskli yapı tespiti yapılmaktadır. Binanın ihtiyaçları ve ne kadar risk altında olduğu detaylı olarak analiz edilir. Peki, bu testler nasıl yapılır? Uzmanlar gelip binayı genel olarak inceledikten sonra binanın taşıyıcı sistemine detaylı olarak inceleme başlatırlar. Binanın genel durumu, zemin analizi, yapının fay hatlarına olan yakınlığı da incelenir. Son ve asıl olarak binadan karot alımı sonrası, binadan bir parça alınarak, inceleme başlatılır ve kısa süre içinde risk raporu hazırlanarak talep eden kişiler bilgilendirilir. Uzmanlar yapının depreme dayanıklı bina olup olmadığına karar verir. Gerekli görülürse güçlendirme işlemi başlatılabilir ya da bina tahliye işlemleri devreye konur. Depreme karşı dayanıklılık testlerinin ücretleri analiz kurumuna bağlı olarak değişir. Deprem testinin yanı sıra Zorunlu Deprem Sigortası yaptırmak önemli bir güvence sağlar.

Binaların depreme dayanıklı olup olmadığının kararı, uzman ekiplerin titiz araştırmaları sonucunda veriliyor. Detaylı analizlerden önce binan hakkında genel bir fikir edinmek istemen durumunda ise dikkat edebileceğin çeşitli detaylar bulunuyor. İlk olarak, binanın kolonlarını kontrol etmen gerekiyor. Eğer binanın ara katlarında ya da giriş bölümünde kolonların kesilmiş olduğunu tespit edersen bu durumu derhal belediyeye bildirmelisin. Kolonların kesilmesi, binaların depreme dayanma ihtimalini tamamen ortadan kaldırıyor. Sıvası ve betonu dökülmüş, demirleri yamulmuş kolonlar da binanın deprem konusunda riskli olduğu anlamına gelebiliyor. Bu gibi durumlarda kolonların güçlendirilmesi, binanın depreme hazır hâle gelmesi için yeterli olabiliyor. Duvarların fazla ince olması, duvarlarda derin çatlaklar bulunması, binanın bataklık zemine yapılması ve binanın genel duruşunda esneme, yamulma gibi gözle görülebilir problemler bulunması da dayanıksızlık belirtisi olarak kabul edilebiliyor.

Riskli bina sorgulaması, belediyelere başvurularak kolayca gerçekleştirilebiliyor. Belediye sorgulamalarında binana ait risk raporu bulunmaması, binanın güvenli olduğu anlamına gelmiyor. Zira bina deprem testinin yapılmamış olması da belediyede risk kaydı çıkmamasına yol açabiliyor. Bu sebeple, binan için herhangi bir çalışma yapılmamışsa bu testler için başvurman öneriliyor. Fay hattı sorgulama işlemleri ise internet üzerinden kolayca gerçekleştiriliyor. Yaşam alanının altından ya da yakınlarından fay hattı geçtiğini fark edersen deprem önlemlerini almaya hız kazandırmanda yarar bulunuyor. Binana deprem dayanıklılık testi yaptırman ve binan riskli bulunursa tahliye işlemlerini başlatman için tüm kat maliklerinin ortaklaşa hareket etmesi isteniyor. Bu sebeple deprem tedbir süreçlerini başlatırken daire sahiplerini organize etmen de büyük önem taşıyor.

Binaların yaşları, depreme dayanıklılık açısından önemli bir kriter olarak kabul ediliyor. Özellikle 1999 yılında yaşanan Gölcük depreminden sonra değiştirilen deprem yönetmeliği, binaların daha güçlü bir şekilde inşa edilmesini zorunlu kılıyor ve bu sebeple de 1999 yılından sonra inşa edilen binalar, eski binalara göre daha dayanıklı bir yapı sergiliyor. Yine de binanın yaşlı olması, ille de depreme dayanıksız olduğu anlamına gelmiyor. Yüksek kalitede inşa edilen pek çok eski bina, kimi genç binalardan daha dayanıklı bir yapı sergileyebiliyor. Bu sebeple yaşlı binalarda oturan kişilerin de uzman görüşüne başvurması ve binası için deprem dayanıklılık testi yaptırması öneriliyor.

Oturulan binanın deprem risk sorgulama işlemi belediyelere başvuru yaparak basitçe yapılabiliyor. Binaya ait deprem risk raporu olmaması oturulan binanın ‘depreme dayanıklı bina’ olduğu anlamına gelmiyor. Daha önce binanın depreme dayanıklılık testi yaptırılmamış olması sebebiyle böyle bir rapor belediye elinde bulunmuyor olabilir. Bu sebeple de bina risk kaydı kayıtlarda çıkmamış oluyor. Oturulan binada kayıt yoksa en kısa zamanda deprem dayanıklılık testi için başvuru yapılması öneriliyor. Deprem testi sonucuna göre bina depreme dayanıklı bina statüsünde değilse mümkünse güçlendirmesi yapılarak yapı sağlamlaştırılabilir ya da daha güvenli bir binaya taşınarak depreme karşı önlem alınabilir. Yaşanılan bina kadar yapının çevresinin de depreme karşı güvenli olup olmadığı önemli. Yaşanılan yapının altından ya da yakınından geçen bir fay hatta olup olmadığı internet aracılığı ile kolayca kontrol edilebiliyor. AFAD fay hattı sorgulama işlemi e-Devlet aracılığı ile yapılabiliyor.

Depreme dayanıklı bina deyince akla kaliteli malzeme gelmeli. Özellikle inşaatta kullanılan beton kaliteli olmalı ve masraftan kaçınılmamalıdır. Bunun yanında kullanılan demir ve diğer inşaat malzemelerinin de dayanıklı, güçlü ve kaliteli olması depreme dayanıklı bina için olmazsa olmazdır. Daha sonra yıkıcı ve üzücü sonuçlar doğmaması adına hiçbir masraftan kaçınılmayarak inşaat malzemeleri özenle seçilmelidir. Depreme dayanıklı bina için sayılabilecek diğer özelliklerden biri de bulunduğu yerin zeminine uygun şekilde kat sayısı belirlenmesidir. Nispeten daha riskli bölgelerde daha az katlı binalar inşa edilebilir. Kolon ve kirişlerin dayanıklı ve tam olması da ”Depreme dayanıklı bina nasıl olur?” sorusunun cevaplarından biridir.

Deneyimli ekiplerin detaylı incelemeleri sonucunda yuvanın güvenliğinden emin olmak mümkün. Bunun yanında uzman ekiplerin analizlerinden önce binanın güvenliği hakkında fikir edinmek için birkaç önemli şeye dikkat etmek gerekiyor. Kolon ve Kirişler Kontrol Edilebilir Kolonların ve kirişlerin çatlaksız ya da kırık olup olmadığı kontrol edilmelidir. Depreme dayanıklı bina, kirişleri ve kolonları tam olması gereken yapıdır. Eksik ya da kesilmiş kolon varsa en kısa sürede yetkili kişilere bildirilerek yapı boşaltılmalıdır. Zemin Kontrolü Yapılabilir Depreme dayanıklı bina zemini sert ya da taş olan yapılardır. Çamur, su birikintisi ya da dolgu alanların üzerine dikilen bina; deprem riskine karşı daha savunmasızdır. Bina yapılırken kullanılan malzemelerin kalitesine bağlı olarak yapının risk seviyesi değişebilir. Bina zemini hakkında ayrıntılı bilgi, bina dayanıklılık testi sonuçlarına göre uzmanlar aracılığı ile edinilebilir. Duvar Kontrolü Yapılabilir Depreme dayanıklı bina, yapının duvarlarında yer alan derin çatlaklar, duvarların inceliği ya da binanın genel yapısındaki bir yamulmadan da anlaşılabilir. Bu gibi sorunlar varsa bina depreme karşı risk altında olabilir. Yine uzmanların depreme dayanıklılık raporu sonucuna göre güçlendirme işlemleri yapılarak bina yeniden yapılandırılabilir veya binayı tahliye etmek gerekebilir.